Als je denkt dat je alles gehad hebt na COVID-19 kom je bij de huidige regering van een koude kermis thuis. De Nederlander is best nog wel gezagsgetrouw en heeft – op enige uitzonderingen na – de noodwetgeving geduldig ondergaan. Naar mate de beperkingen langer duren komen echter steeds meer ernstige bezwaren boven drijven. De regering heeft in het algemeen al weinig oog voor detail, maar in het kader van de noodwetgeving heeft zij er een potje van gemaakt. Enerzijds is dit begrijpelijk. Er is sprake van een ernstige bedreiging van de volksgezondheid en er moet snel ingegrepen worden. Goed beschouwd kun je het kabinet toch al niet beschuldigen van overijlde actie. In het kader van noodwetgeving kun je dan ook geen perfecte maatregelen verwachten. Dit kun je het kabinet niet verwijten. Je kunt het kabinet echter wel verwijten  dat zij de noodwetgeving niet dan wel uiterst traag aanpast. In de praktijk blijkt dat veel noodmaatregelen geen rekening houden met de individuele omstandigheden van de lokale bevolking. Om nog maar te zwijgen over bedrijfsbelangen en de hiermede sterk samenhangende belangen van individuele burgers. Inmiddels wordt pijnlijk duidelijk dat met de noodverordeningen van de voorzitters van de veiligheidsregio’s de gemeenteraden – zonder democratische controle – volledig buiten spel zijn gezet. Dit wreekt zich omdat in het kader van noodwetgeving geen rekening wordt gehouden met individuele belangen. Daarenboven heeft het kabinet zich ook nog eens eenzijdig doen adviseren. Het kabinet heeft slechts medische belangen afgewogen. Er is geen sprake van een integrale afweging. Hier zullen wij de nodige vruchten nog van gaan plukken. Door het buiten spel zetten van de democratie voltrekt zich momenteel een ramp voor de individuele burger, die zijn baan of onderneming verloren ziet gaan. Tot op heden zijn de gemeenteraden niet in de gelegenheid gesteld zich over de noodverordeningen en het door de voorzitters van de veiligheidsregio’s gevoerde beleid uit te laten.

Naar nu blijkt heeft het kabinet een ernstige fout gemaakt door noodverordeningen te baseren op de wet publieke gezondheid. Het kabinet tracht in een vlucht naar voren de fouten te herstellen door met een tijdelijke wet COVID-19 te komen. Deze wet kan worden omschreven als een vrijbrief voor een dictatoriaal bewind. DE minister krijgt het voor het zeggen en de tweede kamer wordt – wederom – buitenspel gezet. De huidige ‘anderhalvemeternorm’ wordt door de minister bepaald en bijgesteld. De minister bepaalt hoeveel personen zich in groepsverband mogen ophouden. De minister schrijft op welke publieke plaatsen het publiek mag komen en welke evenementen mogen plaatsvinden. De minister kan de toegang tot zorginstellingen of zorgwoningen reguleren, het personenvervoer verbieden, onderwijsactiviteiten verbieden of beperken en de kinderopvang geheel of gedeeltelijk sluiten. Verder kan de minister hygiënemaatregelen vastleggen. Ook kan de minister regels stellen voor de uitoefening van contactberoepen en over het gebruik van publiekelijk toegankelijke voorzieningen. Ten slotte kan de minister zelf regels opstellen om de verspreiding van COVID-19 te beperken. Er is – zonder overdrijving – sprake van dictatoriale bevoegdheden. Als de minister enig democratisch besef zou hebben zou hij dit zelf niet willen.

De grondrechten van de individuele burger worden met voeten getreden. In de wet worden geen duidelijke criteria gesteld op basis waarvan de grondrechten kunnen worden ingeperkt zoals het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer en eigendom, de vrijheid van verkeer en verplaatsing, de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en de vrijheid van onderwijs. Aan de (potentieel) zeer grote economische gevolgen wordt slechts een enkel woord gewijd en aan de sociaal-maatschappelijke gevolgen wordt volstrekt voorbijgegaan. De minister mag het beslissen. Het parlement staat buitenspel. De gemeenteraden komen er helemaal bekaaid af. Zij hebben in het huidige systeem al geen serieuze democratische controle- of inspraakmogelijkheid, in het wetsvoorstel komt de verplichte verantwoording van de voorzitter van de veiligheidsregio aan de gemeenteraden na afloop van de crisis zelfs niet terug. Overigens heeft de voorzitter van de veiligheidsregio Zuid-Holland- Zuid tot op heden geen enkele verantwoordelijkheid afgelegd voor het gevoerde beleid. Verder blijft gek genoeg blijft het huidige – onhoudbare – systeem van noodverordeningen naast de wet nog gewoon bestaan, voor het geval de in het wetsvoorstel toegekende bevoegdheden niet toereikend blijken te zijn. Het wetsvoorstel biedt daarmee  – schier oneindige – bevoegdheden aan de minister en de voorzitters van de veiligheidsregio’s om onder de noemer van de bestrijding van het coronavirus potentieel zeer vergaande maatregelen aan burgers op te leggen en te handhaven. Tot slot is een belangrijk aandachtspunt de duur van deze ‘tijdelijke’ wet. De wet vervalt in principe één jaar na inwerkingtreding, maar kan vrijwel onbeperkt met twee maanden worden verlengd. Het parlement heeft echter geen machtsmiddel in handen om een verlenging tegen te houden. Het is maar goed dat het wetsontwerp door de heftige kritiek inmiddels op een laag pitje staat.

Het kabinet vindt het kennelijk wel prettig om zonder last of ruggespraak van het volk te kunnen regeren. Een dergelijke ondemocratische wet heeft na de Tweede Wereldoorlog niet meer het licht gezien. Dit zegt wel iets over het huidige kabinet en haar democratische gevoelens. Ik roep u op dit ondemocratische misbaksel met alle mogelijke democratische middelen tegen te houden.

De ingekorte versie van deze column is verschenen in Het Kompas Sliedrecht d.d. 2 juli 2020.